Borsa İstanbul’daki Uyuşmazlık: BIST 100 Yükselirken Hisseler Düşüşte

Bu Yazıyı Sesli Dinleyin

Son bir yılda Türkiye borsasında dikkat çeken ve piyasa analistleri tarafından yakından izlenen bir olgu yaşanıyor: BIST 100 endeksi önemli bir yükseliş trendi gösterirken, birçok bireysel hisse senedi yatırımcılar için hayal kırıklığı yaratacak şekilde değer kaybediyor. Bu çelişki, piyasanın yapısal sorunları ve ekonomik dinamikler üzerine derinlemesine bir analiz yapılması gerekliliğini gündeme getiriyor. Bu yazıda, BIST 100 endeksi ile Türk hisseleri arasındaki uyuşmazlığın nedenlerini, olası sonuçlarını ve ileriye dönük öngörüleri ele alacağız.

BIST 100 ve Hisse Senedi Performansı Arasındaki Çelişki

BIST 100 endeksi, Türkiye’nin en büyük ve en likit 100 şirketini kapsayan ve piyasa için genel bir gösterge kabul edilen bir endeks. Son bir yıl içinde BIST 100, %30’un üzerinde değer kazandı; bu durum, Türkiye’nin ekonomik sıkıntılarına rağmen borsanın güçlü bir performans sergilediğini gösteriyor. Ancak, bu genel yükselişin ardında ciddi bir çelişki yatıyor. Birçok küçük ve orta ölçekli hisse senedi, BIST 100’deki yükselişe rağmen değer kaybetti, hatta bazıları tarihi dip seviyelere geriledi.

Nedenler: BIST 100 Yükselirken Hisseler Neden Düşüyor?

Bu uyuşmazlığın birkaç temel nedeni var:

1. Enflasyon ve Döviz Kuru Baskıları

Türkiye’nin son yıllarda yaşadığı yüksek enflasyon ve döviz kurundaki dalgalanmalar, yerel şirketlerin maliyetlerini büyük ölçüde artırdı. Dövizle borçlanmış ve ithalata bağımlı şirketler, maliyetleri kontrol etmekte zorlandı. Döviz kuru artışlarının enflasyona yansıması, özellikle küçük ve orta ölçekli şirketlerin kârlılıklarını ciddi şekilde etkiledi. Bu şirketlerin büyük kısmı, BIST 100 endeksi dışında kalıyor ya da endekste düşük ağırlığa sahip oldukları için genel piyasa üzerinde büyük bir etkiye sahip olamıyor.

2. Bankacılık ve Büyük Sanayi Şirketlerinin Ağırlığı

BIST 100 endeksi büyük oranda bankacılık ve enerji sektöründeki dev şirketler tarafından domine ediliyor. Özellikle bankacılık sektörü, son dönemde faiz artışları ve yüksek enflasyon karşısında kârlılıklarını artırdı. Ayrıca enerji ve ihracat odaklı büyük sanayi şirketleri, küresel pazarlarda Türk lirasının değer kaybından faydalandı. Bu şirketlerin olumlu performansı, BIST 100’ü yukarı çekti; ancak daha küçük çaplı, iç piyasaya odaklı şirketler bu avantajlardan yararlanamadı ve ciddi değer kayıpları yaşadı.

3. Yatırımcı İlgisi ve Algı

Türkiye’de bireysel yatırımcılar genellikle borsa konusunda oldukça aktif, ancak yatırım kararları çoğu zaman algıya ve kısa vadeli beklentilere dayanıyor. Büyük şirketlere yönelik yatırımcı ilgisi, likiditesi düşük olan hisselere kıyasla çok daha fazla. Bu da küçük ve orta ölçekli hisselerin piyasada göz ardı edilmesine neden oldu. Yüksek enflasyon dönemlerinde yatırımcılar güvenli ve likit hisselere yönelirken, riskli hisselerde satış baskısı arttı.

4. Yabancı Yatırımcıların Etkisi

BIST 100’ün performansı büyük ölçüde yabancı yatırımcıların ilgisine bağlı. Yabancı yatırımcılar, genellikle büyük ve güvenilir şirketlere yatırım yapma eğiliminde. Ancak 2022’den itibaren, Türkiye’ye yabancı sermaye girişi azaldı. Yine de borsada işlem yapan sınırlı sayıdaki yabancı yatırımcı, ağırlıklı olarak büyük şirketlere odaklandı. Bu durum, küçük ve orta ölçekli hisselerde yabancı ilgisinin azalmasına ve bu hisselerin değer kaybetmesine yol açtı.

5. Hisse Senedi Piyasasında Konsolidasyon

BIST 100 dışındaki birçok şirket, kârlılık ve sürdürülebilirlik açısından ciddi sorunlar yaşıyor. Özellikle inşaat, perakende ve hizmet sektöründeki şirketler pandemi sonrası toparlanmada zorlanırken, ekonomik durgunlukla karşı karşıya kaldılar. Bu hisselerde görülen değer kaybı, endeksin genel yükselişine rağmen birçok yatırımcının portföylerinde zarar yaşamasına neden oldu.

Sonuçlar: Bu Uyuşmazlık Piyasa İçin Ne Anlama Geliyor?

Bu çelişki, piyasadaki dengesizliklerin ve yatırımcıların risk iştahındaki değişikliklerin bir yansımasıdır. BIST 100 endeksindeki yükseliş, birkaç büyük şirketin performansına dayalı olduğundan, genel piyasa performansını yansıtmaktan uzaktır. Küçük ve orta ölçekli şirketlerin büyük kayıplar yaşaması, uzun vadede Türk sermaye piyasalarına olan güveni zedeleyebilir.

1. Yatırımcı Güveni

Bireysel yatırımcıların portföylerindeki hisselerin değer kaybetmesi, genel olarak borsaya olan güvenin azalmasına neden olabilir. Borsa İstanbul’da işlem yapan küçük yatırımcılar, BIST 100’ün sürekli yükselmesine rağmen zarar ettiklerini gördüklerinde, piyasadan çekilme eğilimi gösterebilir. Bu da uzun vadede likiditenin azalmasına ve piyasa volatilitesinin artmasına yol açabilir.

2. Şirketler Arası Uçurum

BIST 100’deki büyük şirketler ile daha küçük ölçekli şirketler arasındaki performans farkı büyüdükçe, piyasa daha da segmentlere ayrılabilir. Küçük şirketlerin hisse fiyatlarındaki uzun süreli düşüş, bu firmaların finansman bulmasını zorlaştırabilir ve rekabet gücünü azaltabilir. Aynı zamanda büyük şirketlerin piyasa hakimiyetlerini daha da artırmalarına yol açabilir.

3. Makroekonomik Sorunların Etkisi

Türkiye’deki yüksek enflasyon, döviz kuru dalgalanmaları ve faiz oranlarındaki belirsizlikler, yatırımcıları riskten kaçınmaya itiyor. BIST 100’deki yükselişin, genel ekonomik koşullardan bağımsız bir iyimserlik yaratmadığını anlamak önemlidir. Bu trendin devam etmesi halinde, Türkiye ekonomisinin yapısal sorunları hisse senedi piyasası üzerinde daha da belirgin hale gelebilir.

İleriye Yönelik Olası Senaryolar

1. Düzeltme Gelir mi?

Piyasalardaki bu dengesizliğin sürmesi, ileride bir piyasa düzeltmesi riskini artırıyor. Büyük şirketler üzerinde oluşan aşırı değerlemeler, kısa vadede bir düzeltme ile sonuçlanabilir. Yüksek faiz ortamı ve enflasyonist baskılar altında büyük şirketler bile bir süre sonra değer kaybetmeye başlayabilir. Bu durum, BIST 100’de sert geri çekilmelere yol açabilir.

2. Yabancı Yatırımcı İlgisinin Artması

Türkiye’ye yabancı yatırımcı ilgisi, daha istikrarlı bir makroekonomik yapı ile yeniden artabilir. Özellikle Türk lirasındaki istikrar sağlanır ve enflasyon düşerse, yabancı yatırımcılar Türk hisse senetlerine yeniden ilgi gösterebilir. Bu durumda, özellikle küçük ve orta ölçekli şirketlerin hisselerinde toparlanma yaşanabilir.

3. Sektörel Farklılaşma

BIST 100 endeksinde ağırlıklı olarak yer alan bankacılık ve enerji sektörleri, makroekonomik şartlara göre daha fazla direnç gösteriyor. Ancak, özellikle teknoloji, yenilenebilir enerji ve sağlık gibi sektörlerin gelişimi hızlanırsa, bu sektörlerdeki şirketler BIST 100 dışında da dikkat çekebilir ve endeksin yapısında bir değişiklik yaşanabilir.

Sonuç

BIST 100 endeksi ile Türkiye’deki bireysel hisseler arasındaki uyuşmazlık, Türk borsasındaki yapısal sorunları gözler önüne seriyor. Makroekonomik belirsizlikler, yatırımcıların büyük şirketlere yönelmesine neden olurken, küçük ve orta ölçekli şirketler zorlanıyor. Bu çelişkinin sürmesi, uzun vadede piyasadaki likiditeyi ve yatırımcı güvenini olumsuz etkileyebilir. Ancak, ekonomide ve finansal koşullarda yaşanacak olası iyileşmeler, bu dengesizliğin düzelmesine yardımcı olabilir.